Biyobankalar - Gen Bankası -I-
Bana
sorulan sorulardan biri de; son zamanlarda ortay atılan gen bankasıyla gölün
balıkları geri gelir mi? Korunur mu? Nedir gen bankası?
İnsanların
nüfusunun, ihtiyaçlarının ve hırsının artışı, doğanın ekonomik nedenlerle aşırı
ve bilinçsiz kullanımı; doğal alanların tahribatına ve suyun-havanın-toprağın
kirlenmesine ve buna bağlı olarak birlikteliğimizi oluşturan bazı bitki, böcek, kuş, balık vd. canlı
türlerinin nesillerinin tükenmesine neden olmuştur. Oysa ki; yaşadığımız
ortamda var olan, doğal olan her canlı, yaşamın sigortasıdır. Çünkü yaşam bu
şekilde düzenlenmiştir/oluşmuştur.
Dünyayı
hiç bitmeyecek bir kaynak olarak görmek yanlıştır. Doğada canlı çeşitliğinin
sürekliliğinin yaşam için önemi büyüktür.
Doğanın düzenin sürmesi için; ovaların, ormanların, dağların,
denizlerin, derelerin, çayların, göllerin var olan canlı türlerini mutlak
koşulla korunmasını gerektirir. Doğanın düzeni bozulması, kıtlık, hastalıklar
ve felaketleri getirmektedir.
Günümüzde
insanlar hep doğal (temiz-saf) olanı aramak zorundadır/kalmıştır… Çünkü insan
da doğanın ürünüdür ve sağlıklı yaşaması için; doğanın düzenini sağlayan
birlikte yaşadığı canlıların korunmasına
ve daha sonraki nesillere taşınmasına
ihtiyacı vardır. Günümüzde; doğal türlerin korunmasında ve sürekliliğinde o canlıya ait soy (köken)
bilgilerinin korunması için “gen
bankalarına” önem verilmektedir.
Gen
Nedir?
Ana-baba
üreme hücrelerindeki “soya
çekimin-genetik bilgi”nin taşınmasını sağlayan ve nesilden nesile aktaran hücre
elamanına -DNA- gen adı verilir.
Gen
bankası nedir? Neden ihtiyaç
duyulmaktadır?
Genel
olarak gen bankası; nesli tükenmekte olan türlerin korunması, hastalıkların
tedavi edilmesi ve vitrifikasyonla (camlaştırma- dondurma) yöntemleriyle rahime
embriyo transferi (tüp bebek) vb. yöntemler için oluşturulan
ortamlar-düzenekler olarak bilinmektedir.
Hacettepe
Üniversitesi DNA/Hücre Bankası Türkiye’de hastalığa özgül biyobankaların ilk
örneğidir. DNA/Hücre Bankası, 1994 yılında Türkiye Teknoloji ve Geliştirme
Vakfı Stratejik Odak Nokta Projesi kapsamında kalıtsal hastalıklarda DNA ve
doku/hücre arşivlemesi amacı ile kurulmuştur. Bu çalışmalar; türlerin doğal
yaşam ortamlarının dışında, laboratuvarlarda korunması çalışmalarının
gelişmesini amaçlamaktadır.
Bitkiler
için gen bankası uygulaması;
Gıda,
yağ, ilaç, giyim gibi sanayiinin vazgeçilmez hammaddesi olan bitki
tohumlarının; tarımsal üretim sistemlerindeki değişimler ve doğal yaşam
alanlarının tahribi sonucu kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya bulunması
nedeniyle bitki gen bankalarına (tohum bankaları) ihtiyaç duyulmaktadır. Tohum
saklama-koruma, çiftçiler tarafından ilk çağlardan beri uygulanmaktadır.
Günümüzde tohum saklamanın daha bilimsel yöntemleri geliştirilmiştir. Tohumun
döllenmiş bir yumurta-embriyo- olması nedeniyle, bitki gen bankalarının
oluşturulmasında başarılı sonuçlar elde edilebilmektedir.
Tohum(Gen)
Bankası
devam edecek