Çetin Meydan: “Eğirdir Gölü Havzasında en az altmış antik yerleşim var”
Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Eğirdir Meslek Yüksekokulu Turizm ve Otel İşletmeciliği Öğr. Gör. Çetin MEYDAN, Eğirdir Gölü havzasında en az altmış antik yerleşim yeri bulunduğunu söyledi. Meydan, konu ile ilgili olarak gazetemize yaptığı açıklamada şu bilgileri verdi: “Akın Gazetesi’nde Editör Zeki TARHAN, Ramazan TOPRAKLI’nın ‘Eğirdir Gölü İçerisinde (7)tane batık şehir var!!!’ iddiasını 25 Aralık 2015 tarihinde yaptığı haberle dile getirmişti. Bu bağlamda 2009 yılında Atatürk Kültür Merkezi tarafından basılan Geçmişten Günümüze Isparta isimli eserde ‘Pisidia Bölgesi Tarihsel Yer Adları’ isimli çalışmamı gözden geçirerek, Eğirdir Gölü civarında bulunan yeri lokalize edilmiş ve edilememiş yerleşim isimlerini belirleyip sizinle ve kamuoyu ile paylaşmayı uygun gördüm. Tespit ettiğim yerleşim isimleri aşağıdadır.
1. AKRİTUR/AKROTERİON: 1329’da Eğirdir’e uğrayan İbni Batuta’nın eserinde kent isminin anılış biçimi. Asıl biçimi Akroterion’dur . Manası Helen dilinde herhangi bir nesnenin en uçtaki ya da en üstteki bölümü demektir. Kentin Davras Dağının uç kısmında göle doğru uzanması ile bu ismi aldığı söylenebilir. (Umar, S. 43)
2. ASTİBİA: Eğirdir Gölü kuzeydoğusunda bulunduğu sanılan bir köy ya da kasaba adı (UMAR S.128)
3. BARLAİS: Bugünkü Barla. (Umar S.155),(Özsait Psidya 1/S.22)
4. BATTEA: Eğirdir Gölü’nün kuzeyinde bulunduğu sanılan ilkçağ köyü..(UMAR S.158)
5. BANBOULE: Eğirdir Gölü kuzeyi şimdiki Gençali Köyü’nün eski ismi. (Ramsay 1905, S.417)
6. DABİNAİ: Yalvaç ile Eğirdir Gölü arasında yer alan kent. (Ramsay 1883, S. 40 )
7. DİRESKENE: Eğirdir İlçesi merkez Bucağına bağlı şimdiki Yuvalı Köyü.(UMAR S.216)
8. DOUDADA: Pisidia ile Galatia sınırında Eğirdir Gölü kuzeydoğusunda tam yeri saptanamayan bir köyün adı. (UMAR S.223)
9. GARDİBA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlarda adı geçen Gardiianos yani Gardibia’ lı tanımlamasından o yörede olduğu tahmin edilen yerleşim yeri ( UMAR S.272) Pisidia da yazıtlarda adı geçen ancak yeri tespit edilememiş yerleşim (Ramsay 1883, s.33 )
10. GAZZİOURA: Gazzi testi ura ise iri manasındadır. ( UMAR S.275)Tokat’ın Turhal ilçesine lokalize edilen bir Hitit kenti. Ancak Eğirdir’in Hoyran bölgesinde Gaziro denilen yer mevcuttur.( ŞEKERCİOĞLU, S.161 Yalvaç, Kumdanlı, Gelendost Ovalarını gösterir harita)Yöre halkı buraya Gaziri demektedir. Burası bugünkü Kemer Köy yada Kemer Köyünün doğunda ki dağın tepesinde 1999 ağustos ayında yaptığımız keşifte rastladığımız su kuyuları ve haç işaretlerini tespit ettiğimiz yerleşim yeri olabilir.
11. GONYKLİSİA: Eğirdir Gölü’nün kuzey yada kuzey batısında bir yer , şimdiki adı Gavur Oluk Pınarı. ( UMAR S.289)
12. GORDOU KOME: Eğirdir Gölü Kumdanlı yakınlarında bulunan bir köy. ( UMAR S.289)
13. HOYRAN: Luwi dilinden Kuwa-ura-(wu)-na Yüce ana Tanrıça ülkesi demek. Eğirdir gölünün kuzey bölümüne verilen ad. (UMAR S.321)
14. İLAMA: Eğirdir ilçesi Barla Bucağına bağlı köy manası Geçit halkı (UMAR S.336)
15. KALOUA: Eğirdir Gölü kuzey yanındaki yörede bulunan yazıtlardan o bölgede olduğu öğrenilen ancak tam yeri tespit edilemeyen bir köy ya da kasaba adı. Göl kıyısında bir iskele köyü olması kelime anlamı ile olası. ( UMAR S..368)
16. KAMARGA: Eğirdir Gölü Kuzeyinde bulunan yazıtlardan o yörede olduğu anlaşılan ancak tam yeri saptanamayan ilkçağ köyü. Manası ışıltılı tepe karlı tepe. ( UMAR S.370)
17. KANDRA veya KANDRİA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınında Kumdanlı’ da bulunan yazıtlarda halk adı olarak Kandrianos sözcüğünün geçtiğine bakılarak o bölgede olduğu tahmin edilen bir bölge veya yerleşim yeri. ( UMAR S.375)
18. KANNA: Eğirdir İlçesi, Könne bucağı olabilir .
19. KARBOKOME: Eğirdir Gölü Limnai Adasının kuzeydoğusundaki Roma köyü (Ramsay 1905, S.418 )
20. KARTUZ: Eğirdir güney ilerisinde dağ adı. kart ,çıkıntı , doruk demektir. ( UMAR S.387)
21. KARSENDA/KARSİNDA: Isparta kuzey ilerisinde Burdur ve Eğirdir Gölleri arasında bulunan yazıtlardan o yörede varlığı öğrenilen bir ilkçağ köyü ya da kasabası ( UMAR S.396)
22. KATİENE: Eğirdir Gölü kuzeydoğu ucu yakınında ki Kumdanlı dolaylarında bulunan bir yazıtta adı geçen o yörede varlığı anlaşılan ancak yeri tam tespit edilemeyen bir köy ya da kasaba adı. ( UMAR S.405)
23. KENABORİA: Eğirdir Gölü Kuzeydoğu yanı başında Kumdanlı yöresinde bulunan yazıtta Kenaboriates diye bir halkın adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri tespit edilemeyen köy ya da kasaba ( UMAR S.417)
24. KERASİA: Eğirdir Gölü Kumdanlı yöresinde bulunan bir yazıtta Kerasianos adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri tespit edilemeyen bir köy ya da kasaba adı. Kelime anlamı kirazlık veya kiraz yurdu dur. ( UMAR S.420)
25. KİNNABORA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bir köy. Tam yeri ve de anlamı bilinemiyor. ( UMAR S.441)
26. KOLİDA: Burdur ve Eğirdir Gölleri arasında olduğu söylenen ancak Gelendost Yenice Köyü’ne lokalize edilen ilk çağ köyü. ( UMAR S.453)
27. KRADRA: Eğirdir Gölü kuzeyi Kumdanlı yöresinde bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede olduğu öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba adı. (UMAR S.474)
28. KRANOSAGA: Eğirdir Gölü kuzeyinde Kumdanlı bölgesinde bulunan yazıtlardan varlığı bilinen ancak tam yeri tespit edilemeyen yerleşim yeri (Zgusta, 302) Kayalık, yalçın anlamındadır. ( UMAR S.474)
29. KYADRA: Eğirdir Gölü kuzeyi Kumdanlı yöresinde bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede olduğu öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba adı. (UMAR S.489)
30. LİMNAİ: St. Georges Limnaios adlı keşişin adını taşıyan yöredeki hristiyanların hacı olmaya geldikleri Eğirdir Gölü kuzeyi Hoyran bölümündeki ada (Ramsay,1918 S.149) (Ramsay,1923, S.296)
31. LYSİANASSA: Prygia-Pisidia sınırında Eğirdir Gölü’nün kuzey ya da kuzeybatı yakınlarında olduğu sanılan ilkçağ kenti. Anlamı ışık kenti olabilir. ( UMAR S.528)
32. MİKKONİA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bir köy tam yeri bilinmiyor. (Ramsay, s. 461) Manası Helen dilinde küçük demektir.( UMAR S.570) Pisidia da yazıtlarda adı geçen ancak teri tespit edilememiş yerleşim (Ramsay 1883, s.34 )
33. MOUZA: Pisidia’ da Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan bir yazıtta Nouzenos, (mouzalı) adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy. ( UMAR S.584)
34. NARAZİTENE: Eğirdir Gölü Batı yakınında Genç Ali Köyünde göl kıyısında bulunan yazıtlarda adı geçen Nazaritenos sözcülüğünden o yörede varlığı öğrenilen ancak yeri tespit edilemeyen ilk çağ köyü ya da kasabası. ( UMAR S.597)
35. NİS: Eğirdir Gölü ’n deki Yeşilada’nın eski ismi., Helen dilinde (nesos): ada demek. (UMAR S.604) Bu adada Dr. İrfan BARLAS’ ın araştırmalarına Sultan 2 .Osman zamanlarına kadar göre 18 adet rahibe okulunun olduğunu bilmekteyiz.
36. OLİMANARA: Eğirdir Gölü kuzey yakınlarında bulunan Hellen dilindeki yazıtta adı geçen (Olimanara’lı )sıfatı geçtiği için ( UMAR S.612)
37. ORKOİ: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlarda adı geçen yeri saptanamamış bir köy yada kasaba (UMAR S.515)
38. OURAMMA: Eğirdir ve Trimabiada (Aksu) ile komşu olan yerleşim(Ramsay,1926 S.103-114 )muhtemelen Sarıidris sınırından başlayarak Gelendos ta kadar uzanan topraklar.
39. OUİAROS: Eğirdir paralarının üzerinde adı yazılmış dağ şu anki Sivritepe. ( UMAR S.625)
40. PADİA: Kuzey Pisidia’da Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan bir yazıtta adı geçen Padianos (Padia’lı)’dan anlaşıldığı üzere yörede varlığı anlaşılan ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba. (UMAR S.629)
41. PEİDRA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yanında bulunan yazıtlardan varlığı öğrenilen ancak yeri tespit edilemeyen bir ilkçağ köyü ya da kasabası (W. Ruge, RE Peidra maddesi) ( UMAR S.646)
42. PEİSDA: Pisidia-Prygia sınırından Eğirdir Gölü kuzey yakınlarında bulunan yazıtlarda adı geçen ancak yeri belirlenemeyen ilkçağ köyü yada kasabası ( UMAR S.642)
43. PESKENİA: Pisidia Prygia sınırında Eğirdir Gölü kuzeyinde tam yeri saptanamamış bir köy. (UMAR s.657)
44. PLOURİSTRA/PROURİSTRA: Pisidia-Prygia sınırında Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlardan varlığı öğrenilen bir kentçik. (UMAR s.670)
45. POLYMARGA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlardan varlığı öğrenilen ancak tam yeri saptanmayan bir köy ya da kasaba. (UMAR s.672)
46. PROSTAMA/PROSTANNA: Kendi adına para basmış Pisidia kenti. Eğirdir İlçesi güneydoğu yakını. (UMAR s.678)
47. PTAGİA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında halk adı olarak Ptegianos geçtiğinden o yörede var olduğu anlaşılan ancak yeri tespit edilemeyen bir köy ya da kasaba. (UMAR s.681)
48. RAİTA: Pisidia ili Prygia sınırında Eğirdir Gölü kuzey yakınında Kumdanlı dolaylarında bulunan yazıtlarda Raitenos adının geçmesinden o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba. (UMAR s.686)
49. REKO KOME: Pisidia ile Prygia sınırında Eğirdir Gölü kuzey yakınında Kumdanlı dolaylarında adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy. (UMAR s.687)
50. SABİNAİ: Eğirdir Gölünün doğu yahut kuzeydoğu yakınında yeri saptanamamış bir Pisidia kenti. Anlamı Göl ülkesidir. (UMAR s.692)
51. SİMİKA: Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınında Sağır köyü dolaylarında bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede olduğu öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba.(UMAR s.729)
52. SOURBİA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında sağır köyü yakınlarında bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri tespit edilemeyen bir ilkçağ köyü. (W.Ruge, RE Surbia maddesi) (UMAR s.745)
53. TALİMATE: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında Pisidia-Prygia sınırı yöresinde bir köy.(Ramsay, s. 462)
54. TETTHA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlarda adı geçen ancak yeri saptanamayan bir ilkçağ köyü. (UMAR s.780)
55. TEUİTA(TİTA/TYİTA/TYTA) Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlardan o bölgede olduğu öğrenilen ancak tam yeri tespit edilemeyen bir köy. (UMAR s.780)
56. TİTYLA: Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınında Sağır Köy dolaylarında bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede olduğu anlaşılan ancak tam yeri saptanamayan bir köy ya da kasaba (W.Ruge, RE Tityla maddesi (UMAR s.792)
57. TRİGLETTA: Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarındaki yazıtlardan o yörede olduğunu öğrendiğimiz bir ilkçağ köyü ya da kasabası (W.Ruge RE Trigletta meddesi) (UMAR s.799)
58. TYRSA: Eğirdir gölü kuzeydoğu yakınlarında bulunan yazıtlardan o bölgede olduğu anlaşılan tam yeri tespit edilememiş bir köy. (UMAR s.808)
59. TOTONİA: Eğirdir gölü kuzeydoğusu yakınlarında Kumdanlı’ da bulunan yazıtlarda adı geçtiği için o yörede varlığı öğrenilen ancak tam yeri saptanamayan bir köy yada kasaba ( UMAR S.796). Ancak Sütçüler- Kasımlar yakınlarında Tota adıyla bir yayla vardır.
60. VİARUS: Şimdiki Eğirdir sivrisi
Kaynak: Meydan, Ç. (2009), ‘Pisidia Bölgesi Tarihsel Yer Adları’, Geçmişten Günümüze Isparta Kitabı, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını:370, Ankara, S.237-255
Tüm bu tespitlerden sonra, Ramazan TOPRAKLI’nın iddiaları ve Çetin MEYDAN'ın “Pisidia Bölgesi Tarihsel Yer Adları” çalışmasının kıyaslaması ise aşağıdaki şekilde karşılığını bulmaktadır.
Ramazan TOPRAKLI’ nın araştırmalarıyla da; Çetin MEYDAN'ın Pisidia Bölgesi Tarihsel Yer Adları çalışması EĞİRDİR GÖLÜ içerisinde (7) Adet ‘BATIK ŞEHİR’ vardı …Bunlar: Pisidia Bölgesi Tarihsel Yer Adları Yerleşim İsimleri
1- APAMEYA ( = Boyalı açıklarında) sayfa 240
APEMEİA: Afyon ili şimdiki Dinar ilçesi’nde Selefkos Kralı I. Antiokhios tarafından annesi Apama adına kurulan kent ( UMAR S.81)
2- KELANA (= Kemer Boğazında) sayfa 245
KELENAİ: Dinar civarında bulunan m.ö. 333 yılında Büyük İskenderin Büyük Yürüyüşünde en iyi komutanlarından General Antigonos’un aldığı kent. (Ramsay 1890)
3- LİMENOPOLİS (=İlama yakınlarında) sayfa 247
LİMNAİ: St. Georges Limnaios adlı keşişin adını taşıyan yöredeki hristiyanların hacı olmaya geldikleri Eğirdir Gölü kuzeyi Hoyran bölümündeki ada (Ramsay,1918 S.149) (Ramsay,1923, S.296)
4- MARSİYA (=Yenice Sivrisi yakınlarında) sayfa 247
MARCİA: Uluborlu ile Yalvaç arasında bulunan roma yolu. İmparator Severus bu yolu onardıktan sonra eşinin ismi olan Marcia ismini bu yola vermiştir. (Ramsay,1883 S.33)
5- LEADİKYA/LADİK (=Yeşil ada civarında) Pisidia Bölgesinde böyle bir isme rastlanmamıştır. Herkesin mutabık kaldığı bu yerleşim Denizli Pamukkale'ye lokalize edilmiş olmasıdır.
6- PETRA (= Bedre açıklarında) sayfa 250
PEİDRA: Eğirdir Gölü kuzeydoğu yanında bulunan yazıtlardan varlığı öğrenilen ancak yeri tespit edilemeyen bir ilkçağ köyü ya da kasabası (W. Ruge, RE Peidra maddesi) ( UMAR S.646)
7- DEREBOY /TRİPOLİS (=İlama ile Boyalı arasında) Bölgede böyle bir isme rastlanmamıştır.
Tripolis antik kenti Denizli İli, Buldan İlçesi, Yenicekent Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır.