15 ŞUBAT DÜNYA ÇOCUKLUK ÇAĞI KANSER FARKINDALIK GÜNÜ
Anne ve babaların çocukluk çağı kanserleri konusundaki farkındalıkları, kanser gelişen çocuklara erken tanı konulmasını sağlayabilir. Belirli kanser türleri ile ilişkili olabilecek erken belirti ve bulguların bilinmesi, hayat kurtarıcı olabilir.
Dünyada her gün 1000’den fazla çocuk kanser tanısı almaktadır. Tıp alanındaki ilerlemeler sayesinde kanser tanısı alan çocukların %80’den fazlası tanıdan 5 yıl sonraki zamanda hastalıksız sağ durumdadır.
SDÜ Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Hematolojisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Ebru Yılmaz Keskin, 15 Şubat Çocukluk Çağı Kanser Farkındalık Gününde önemli bilgiler verdi.
Prof.Dr. Ebru Yılmaz Keskin, şu bilgileri verdi:
Çocuğum neden kanser oldu? Bir şeyi yanlış mı yaptım?
Ailelerin, “çocuğum neden kanser oldu?” sorusuna cevap sıklıkla verilememektedir. Çocuklardaki kanserlerin %4-8 kadarının bilinen bir genle ilişkili olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, 100’den fazla sendromda (Down sendromu gibi) kanser riskinin arttığı bilinmektedir. Ancak, erişkinlerden farklı olarak çocuklarda görülen kanserlere neden olabilecek faktörler konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Mesela, çocuklarda gelişen lösemilerin %99’undan fazlasının nedeni bilinmemektedir. Hastalığın anne karnındayken ortaya çıkan, kalıtsal olmayan genetik bir değişiklik zemininde geliştiği düşünülmektedir. Bu nedenle çocukluk çağı kanserlerinin sadece az bir kısmının önlenebileceği düşünülmektedir. Bizler çocuk hematoloji ve onkoloji uzmanları olarak, çocuklarında kanser gelişimi ile ilgili kendilerinde eksiklik, hata olduğunu düşünen ebeveynlere, kanserin neden geliştiğini bilmediğimizi ve kendilerini suçlayıcı bu yaklaşımlarının doğru olmadığını vurguluyoruz.
Çocuklarda en sık hangi kanserler görülmektedir?
Çocuklarda en sık görülen kanser türleri lösemiler (kan kanserleri), beyin tümörleri, lenfomalar (lenf kanserleri) ve nöroblastomlardır. Bu kanserler doğumdan ergenlik dönemine kadar herhangi bir yaşta ortaya çıkabilmekle birlikte %35 kadarı beş yaş altı dönemde görülmektedir.
Çocuklarda kanserlere bağlı hangi belirti ve bulgular görülebilir?
Çocukluk çağı kanserlerinin yaklaşık üçte birini oluşturan lösemilerde en sık olarak görülen belirti ateştir. Ancak ateşin çocuklarda kanser dışı birçok nedene bağlı olarak görülebileceği hatırlanmalıdır. Lösemiye bağlı gelişen ateş tipik olarak düşük dereceli, aralıklı ve sinsi özelliktedir. Eşlik eden enfeksiyon olmadıkça 39-40 oC gibi yüksek değerlere ulaşan ateş sıklıkla lösemi ile ilişkilendirilmez. Halsizlik, çabuk yorulma, kemik ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı, vücutta basmakla solmayan morluklar, romatizmal hastalık izlenimi veren yürüme güçlüğü lösemiye bağlı görülebilecek diğer bulgulardır. Çocuklardaki lösemiler büyük oranda akut lösemiler şeklinde olup hastalıkla ilişkili belirti ve bulguların geçmişi en fazla haftalarla ifade edilebilecek bir geçmişe dayanmaktadır. Lösemilerde evreleme istemi bulunmamaktadır ve diğer birçok kanser türünden farklı olarak “tanıda gecikme” gibi bir durum nadir olarak gündeme gelmektedir.
Beyin tümörlerine bağlı olarak çocuklarda baş ağrısı, gelişme geriliği ve bebeklerde baş çevresinde büyüme görülebilir.
Ateş, lenfoma, yani lenf kanserlerinde de sık görülen bir bulgudur. Lenfomalarda boyun bölgesindeki lenf bezlerindeki büyümeye bağlı olarak şişlik fark edilebilir. Ancak çocuklarda görülen lenf bezi büyüklüklerinin %95’inden fazlasının iyi nedenlere bağlı olarak geliştiği unutulmamalıdır.
Nöroblastom, en sık beş yaş altı çocukları etkileyen, adrenal bezlerin (böbrek üstü bezlerin) ya da sinir sisteminin sempatik sistem adı verilen belirli bölümlerinden köken alan bir tümördür. Sıklıkla çocuğun karnına dokunulduğunda fark edilen şişlik ile kendini belli eder.
Gözün bir tümörü olan retinoblastom çocuklarda sık görülen bir diğer kanser türüdür. Olguların çoğu ilk üç yaşta belirti verir. Bu tümörün erken evrede tanınması ile körlük gelişinin önüne geçilebilir. Retinoblastomda en sık ilk belirti, %60 sıklıkla, beyaz göz bebeği anlamına gelen lökokoridir. Aileler, çocuğun gözünde karanlıkta balık pulu gibi bir parlama olduğunu ifade edebilir. Bunun yanı sıra gözde büyüme, dışarı itilme ve şaşılık gibi belirtiler de görülebilir.
Kanser tedavisinde başarı oranları nasıldır?
Bu soruya, genel olarak aşağıdaki şekilde gruplama yaparak cevap verilebilir.
1) Hastalıkla ilgili öngörünün (prognozun) iyi olduğu grup: Yoğun kemoterapi ilaçları kullanımını içeren güncel standart tedaviler ile beş yıl sonraki sağkalım oranı %85’ten yüksektir. Lösemilerin en sık görülen alt türü olan akut lenfoblastik lösemiler, lenfomalar, retinoblastom ve böbrek kanserleri bu grupta yer almaktadır. Son birkaç yılda başarı sonuçları önceki yıllara göre anlamlı şekilde değişmemiş olmakla birlikte bazı hasta gruplarında tedavi yoğunluğu uzun süreli yan etki riskini en aza indirgemek amacıyla azaltılmıştır.
2) Hastalıkla ilgili öngörünün (prognozun) daha kötü olduğu grup: Bu kanserlerde 5 yıllık sağkalım oranları yaklaşık %50 oranında veya daha düşük orandadır. Lösemilerin daha az sıklıkta görülen türü olan akut miyeloid lösemilerin belirli alt türleri, bazı beyin tümörleri, belirli özellikler gösteren nöroblastomlar, kemik ve yumuşak doku sarkomları bu grupta yer almaktadır.
Sonuç olarak, çocukluk çağı kanserlerinin neden geliştiği büyük oranda bilinmediği için korunmaya yönelik çok etkili öneriler sunulamamaktadır. Hastalığın tedavisinin başarısı büyük oranda kanserin türüne, erken tanıya ve uygun tedaviye dayanmaktadır.