EĞİRDİR’İN SEDİR’LERİ (1)

Yrd. Doç. Dr. Erol KESİCİ / TTKD Eğirdir –ISPARTA  Temsilcisi

            *Uygarlık tarihine yön veren ; Büyük İskender'le yaşıt; Hz. İsa'dan 326 , Sezar'dan 221 yaş daha büyük;  boyu 26.7m, çapı 2.50 m,  çevre çapı 8.5 m, 2326 yaşındaki  dünyanın en büyük SEDİR AĞACI; Toroslarda- yanımızda- Karacaören de hala yaşıyor …! Eğirdir’de?!

            Eğirdir’in Sediri, Lübnan’ın Bayrağı

            *İlim- bilim, korumak, değer, geç kalınca-öne çıkınca; Lübnan da azda olsa bulunan, Anadolu’nun,  Torosların-  Türk Sediri, dünya bilim literatürüne; Lübnan Sediri (Cedrus  libani) olarak geçti…!  Ülkesinin bayrağına sembol oldu…! Eğirdir’in Sedir’i?

            Sedir Ağacının, birinden çok zor ayırt edilen dört türü  (Lübnan, Atlas, Kıbrıs ve Himalaya) var. Bilim insanları Lübnan sedirinin (Torosların – Türk Sediri-“Eğirdir Sediri” ) sedirlerin ana tür olduğunu belirtmektedir. Adeta endemiktir. Bölgeye özgü kültürlerinin dışında, sadece Akdeniz kuşağında yetişir.

            Sedir çok değerli kereste kaynağı olup, dünyanın pek çok yerinde park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmesi nedeniyle de yıllardır çok sayıda KÜLTÜR türleri de üretilmektedir. Türkiye de 16 farklı yetişme ortamında (Eğirdir Orman İşletmesinin de yer aldığı), 1989 yılından buyana sedir kültürü çalışmaları başarıyla yürütülmektedir. Kültürle geliştirilen, koyu gri, piramit görünümlü genç sedirleri Eğirdir’in birçok yerinde görebilmemiz, çok anlamlı ve sevindirici, “yakışmakta” emekleri geçenlere teşekkürler.    

GEÇMİŞ YÜZYILLARIN

BETONU- DEMİRİDİR SEDİR

            Tarihte sedir odunu; çok önemli bir ticaret metaı; kültürel ve dinsel açıdan önemli bir objedir. Binaların, kale kapılarının, limanların  dış yüzeylerinde, su üstü ve su içi-altı inşatlarında, gemi yapımında , demiryollarının traverslerinde –kullanılmaktaydı-dır.  Döneminin, betonu- demiridir sedir… Odunu damıtılarak hoş kokulu, uçucu bir yağ(eter)  çıkarılır…   Hititler döneminde, Anadolu'dan gemilerle sedir ağacı tomruğu ihraç edilmekteydi. ...  Fenikeliler, sedir ağacı ticareti yaparak büyük bir deniz gücüne sahip oldular.

     Bu günse; Antalya –(Elmalı) Çığlıkara'daki Dünyanın en önemli sedir ormanları (Ç. Tabiatı Koruma Alanı);  daha çok para için açılan taş ocakları nedeniyle çok ama çok büyük tehlike altında. Sahiplenmek, korumak olmadıkça, günü yaşamak, geleceği hamkum- bağımlı-yok, etmektir... Düşünmek gerek!!!

    Dünyada sadece Toroslarda yer alan sedir ağacının; yukarıda bahsedilen ticari- kullanım alanları nedeniyle;  İngilizlerin, “emperyalist ülkeler”  tarafından Eğirdir’e Tren yolunu yapmasında etkili olduğu bildirilmektedir! Neleri götürmediler(!)?

SEDİR KIRK YAŞINDA

OLGUNLUĞA ULAŞIR…

            Çok uzun ömürlü (2-3 bin yıl yaşayan) iri gövdeli olan sedir ağacının gençleri piramitsi bir yapılıdır ve yaşlandıkça, yayvanlaşan düzensiz- heybetli bir görünüm alır ve koyu gri renkleri;  daha da koyulaşır. Sedirler, dört iğne yapraklı ağaçlardır. Sert iğne- yaprakları, ağaç üzerinde dökülmeden 3-6 yıl kalır. Boyları 40m’yi bulmakta. Kozalakları 40 yaşından sonra oluşmaya başlar. Çok güzel görünümle, dallarda yer alan yeşilimsi- morumsu, açık kahve kozalaklarının açılmasında, dağılımında bölgenin iklimi ve nemi çok önemlidir. Göl yamaçlarını çok sever. Avlan(Elmalı) da,  Karacaören de, Eğirdir de olduğu gibi… En büyük belalısı sedir bitidir. Kuşlar, bilhassa su kuşları sedirlerin doktoru, ilacıdır…! Doğanın düzeni, Denge!

SEDİRLERİ GÖRMEK İÇİN YÜZYIL BEKLEMEK GEREK!

SEDİR’LE GÖLE BAKIŞ...

            Sedir ağaçlarının yüzyıllık olanlarını Eğirdir de Babasultan’nın karşısında, İmam Hasanın İt Attığı yerin alt kısımların dan- Dağ Komando Okulu’na kadar olan yamaçlarda (şevli) yer almakta. Eğirdir’in en güzel ağaç müzesi… Seyir alanı…   Gördünüz mü? Gezdiniz mi?

            Yamaçtaki şev taşı-toprağı (eğimli olmalarının sebebi genelde çökme/kayma olmaması içindir)  ağacı tutar,  buradaki şevler alınmış, binaların korunması için yola şev’den set mi yapılmış(!).

            Tutunmaya çalışan asırlık sedirler, yıllardır tehlike altında denilmesine rağmen,  önemsenmeyen- korunmayan bakımsız bırakılan ve insanların- istilacı türlerin olumsuz etkisinde kalan Eğirdir’in Sedirleri… Bir elin parmakları kadar kalan bu anıtsal görkemli ağaçlar, altından alınan toprağa rağmen yaşama tutunmaya çalışmakta, birkaçı kurumakta diğerleri ise..! Yıllardır bu bölgedeki tehlike  dikkat çekilmesine, etrafından alınan toprakların yerinin güçlendirilmesi, koruma altına alınmasının gerekliliği   yetkililere duyurulmasına rağmen, “hocam çok sayıda yeni sedir diktik.!” ...iyi de 6-7 olgun-görkemli sedir ağacı kaldı… Yenilerini diktik diye, olgunları-yaşlıları gözden çıkarmak, önemli değil anlayışı!

            Bin-iki bin sene yaşamakta… Bu hale gelinceye kadar kaç nesil geçti… Gencinin görünümü bir başka olsa da, olgunlaşanları çok çok görkemliler ve giderek yok olmaktalar… İnsan ömrü kaç yıl…! Olgun sedirlerin o görünümü alma yaşı bir insan ömrü!  Korumak gerekir kalanı… Yoksa gelecek birkaç kuşak görkemi bereketi, iklime sağladığı büyük faydaları olan  olgun sedir ağaçlarını göremeyecekler …! Sedirin, genci başka, olgunu- yaşlısı başka çok güzel!  Eğirdir’in Sedirleri...                                     

KORUMAK  GELECEĞİ KAZANMAKTIR..!

EĞİRDİR “KORUNMALIDIR” ….

            Birçok Avrupa ülkelerinin müzelerinde resimleri, fosilleri yer alan “Eğirdir’in Sedirinin”   canlısını korumamakta adeta inat edilmekte(!)  Odun muamelesi yapılmakta(!) . Eski Isparta yoluna (trafiğe kapalı) gidip gördünüz mü bu anıtsal Eğirdir’in Sedirlerini?  Göle uyumlu manzarasını, çok sayıdaki yöreye özgü kır çiçeklerini,  makilikleri, kelebekleri – kuşları görüp-seslerini duydunuz mu?   Eğirdir’in tanıtım kataloglarında yer verdiniz mi? Gördünüz mü, ülkelerin bayraklarına sembol olan gücün direnişin sembolü “Eğirdir’in Sedirlerini”- bu anıtsal ağaçları (odun(!)ları ).

            Tarihini doğasını, gelenek göreneklerini koruyan ülkeler;  hem para hem sağlık, hem gelecek kazanmakta.. Bizde ise sedirlerin altındaki toprak şev taşı-toprağı, kayalara engel osun diye set oluşturulmuş… Halbuki diş eti çekilirse diş  düşer- kaya taş düşer(her iki sahil yolunda olduğu gibi…)!  Eğirdir’in olgun sedirleri bakımsız, hasta , bu bakımsızlıkla belki bir-iki nesil göremeyecek Anıtsal  Sedir Ağaçlarını…!  “merak etmeyin hocam 2000 Sedir diktik…! İsa’dan yaşlı , B.İskender’le yaşıt sedirler….! Sedirler 2-3bin yıl  yaşamakta…! Kırk yaşına gelince kozalak(tohum) vermekte! Eğirdir’in Sedirleri kendi halinde bile değil… Tehlike altında… Keşke sedir ağaçları elma, kiraz verseydi…Para eder! İtibar görürdü!!!  

            Bölgedeki şevli yapı için mutlaka önlem alınmalı …. Buralara kesinlikle konut yapılamamalı ve 2.Sahil Yolundaki Sağlık Ocağı’nın yanındaki yaşananlar- yaşanmakta olanlar unutulmamalı…

Bu Haberi Paylaş

Yorum Yap