BÜYÜK EĞİTİMCİ: CEMAL TOSUN
Eğirdir tarihinde bu güzel ilçenin kültürel ve sosyal yaşamına damgasını vuran büyük eğitimciler var. İbrahim Ethem Kartal, Cemal Tosun, Şemi Aktopuk gibi.
Bunlardan ilkini “Ulusal Kurtuluş Savaşı’nda Eğirdir” ve “Bir Yaşam Yolculuğu” adlı kitaplarımda anlattım. Şemi Aktopuk hakkında ayrıntılı bilgiyi ise, İSVAK Başkanı Bekir Çelik’in çok yakın zamanda yayınlanacağını umduğum kitabında bulacağımıza inanıyorum.
Bütün bu çalışmalar, Eğirdir kültür tarihinin ışık pınarları olacaktır…
Gelelim büyük eğitimci Cemal Tosun’a:
1904 yılında doğdu. Isparta Medresesi ve Isparta Rüştiyesi’nde okudu. Genç yaşta öğretmen oldu. Eğirdir merkez (Zafer Okulu’nda 12 yıl) ve köylerinde uzun süre öğretmenlik ve Gezici Başöğretmenliği görevlerinde bulundu. İslamköy Bölge Yatılı Okulu öğretmenliği sırasında 9.Cumhurbaşkanımız Süleyman Demirel ve eşi Nazmiye Demirel’in öğretmenliğini de yaptı.
Gezici Başöğretmenliği sırasında kültür yaşamımızı zenginleştiren çok önemli bir çalışma yaptı: Yöremizin Atasözleri ve Deyimleri’ni derleyerek ölümsüzleştirdi. Büyük dilci Ömer Asım Aksoy’un Türk Dil Kurumu Genel Yazmanı ve Derleme-Tarama Kolu Başkanı olduğu dönemde (1969) yayınlanan “Bölge Ağızlarında ATASÖZLERİ VE DEYİMLER” (*) kitabındaki 8872 atasözü ve deyimden 1118 tanesi Cemal Tosun’a aittir ve bu derleme çalışması ile Tosun öğretmen, Türkiye üçüncüsü oldu. Hemen bunlardan birkaç örnek verelim:
“Değirmeni su döndürür, insanı dil”
“Deveyi çalan da bir, iğneyi çalanda”
“Dibi görünmedik sudan geçilmez”
“Bir işin önüne değil, sonuna bak”
“Avrat vardır arpadan aş eder, avrat vardır bulguru keş eder”
“Atın yorgunluğunu yem, yiğidin yorgunluğunu dem alır”
“Elinde yok mangır, göynü sarayda kalgır”
“Dışı hoca, içi baca”
Cemal Tosun,1960 – 1970 yılları arasında Eğirdir Gölsesi Gazetesi’nde anılarıyla birlikte Eğirdir tarihi ile ilgili çok önemli belge ve bilgiler yayınladı. Keşke bunlar kitaplaşabilse; ne güzel olur.(Eğirdir Gölsesi Gazetesi 23 Temmuz 1953 tarihinde yayınlanmaya başlamış ve 40 yıla yakın bir süre Eğirdir’e damgasını vurmuştur.Milli Kütüphane’deki 50 ciltlik arşiv Ömer Şengöl tarafından dijital ortama alınmıştı.Keşke Süleyman Demirel Üniversitesi öğretim görevlilerince bu paha biçilmez arşiv incelense; yöre için neler bulunur neler!..)
14 Temmuz 1990 yılında hakkın rahmetine kavuşan Cemal Tosun, 35 yıllık öğretmenlik yaşamında binlerce öğrenci yetiştirmesi yanında ülkemiz kültürüne yaptığı katkılar nedeniyle Eğirdir tarihinde hak ettiği yeri mutlaka almalıdır.
Bu da ancak unutulmaması ve eserlerinin günyüzüne çıkarılması ile olur.
(*)-Bölge Ağızlarında ATASÖZLER VE DEYİMLER-Türk Dil Kurumu Yayınları-Ankara Üniversitesi Basımevi:1969