ISPARTA'DAKİ KUVAYI MİLLİYE EVİ YAKILDI
Arz-isteğimdir:Başkan Başdeğirmen’ e arz –önerimdir, Yakılan Kuvayı Milliye Ali Dede Evi’nin tüm resimleriyle birlikte Röleve (Teknik ve mimari şema, ölçümlerini Saygıdeğer ayınladılar. Isparta Mimarlar Odası Başkanı Caner Ataseven yayınladılar. “Yanan yapı Anıtlar Kurulu tarafından tescillenmiş bir eserdi”dediler. Başkanımız Başdeğirmen Kuvayı Milliye Ali Dede evini tekrar inşa ederse; tarihe de bir büyük imza atmış olacaklar.
Saygıdeğer Başkan’ımız Başdeğirmen Isparta Kuvayı Milliye Ali Dede evini sahibinden satın alıp yeniden aslına uygun evi inşa etmesi, Kuvayı Milliye Ali Dede Müze Ev olarak inşa etmesini arz-dilekte bulunuyorum.
***
Isparta’nın direniş yıllarına tanıklık eden Kuvayı Milliye Ali Dede Evi, bir zamanlar vatan savunmasının, örgütlenmenin ve cesaretin sessiz karargâhıydı.
Bugün ise alevlerin içinde kaybolmuş bir hatıra olarak karşımızda duruyor. Yanan sadece bir yapı değil; içinde saklı duran mektupların, fısıltıların, kararların, umutların ruhudur.Isparta’nın İmam Hasan Sokağı’nda, Son Mevlevi Dedesi, Kuvayı Milliye’nin Isparta’daki başkan yardımcısı Ali Dede Efendi (Aksu)’nin tarihi evi geçtiğimiz Cuma gecesi yakıldı. Bir ev değil; bir dönemin hafızası, Kurtuluş Savaşı’nın gizli karargâhı yok edildi.
Temizliği, vakarı ve cesaretiyle halkın gönlünde yer eden Ali Dede, soyadı kanunu çıkınca “Aksu” adını almış; bugün bir caddeye verilen bu isim aslında bir duruşun simgesiydi. O mütevazı ev, savaş yıllarında resmi bir devlet dairesi gibi çalışmış.Alevler sadece kerpiçleri, tahtaları değil; bir milletin hafızasıdaha yok edildi.
Mustafa Kemal vatanın kurtuluşu için Türk Kurtuluş mücadelesini başlatmıştır. Yeniden padişahlığı canlandırmak için Vahidettin Anadolu’ya Selam Ve Nasihat ekibini Isparta’yagönderir. Padişah II: Abdülhamid küçük oğlu Abdürrahim efendi ekibin başındadır. İşgalci İngiliz subayları da vardır..
Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı Hafız İbrahim’in ağabeyinin evinde kalıp,(8.Mayıs 1919 Perşembe günü) ağırlanan heyet ertesi gün Mustafa Kemal’e karşı Isparta da bir miting düzenler. Yemek ve diğer masraflar Hafız İbrahim’in emriyle Şehzade’nin arkadaşı ağabey Salih Demiralay tarafından ödenmesi olayını Mustafa Kemal Atatürk duyar.
***
Hafız İbrahim Demiralay’ ı ve sivil direnişçilerle birlikte 39. Alay yeni oluşturulan Menderes Grup Komutanlığı emrine, Nazilli’ye gönderilmesi (Ocak 1921) emri gelir. Yedek direniş kuvvetlerin Hafız İbrahim Bey’in Alayın Fahrî Komutanı sıfatını alır. Hafız İbrahim ve kardeşi Isparta da kurtuluş hareketine zarar verebilirler mi kuşkusu Ankara’nın kuşkusudur.
Son Mevlevi (Ahi Kasap) Dedesidir Ali Dede Efendi. Belediye Başkan yardımcısıdır. Kuvayı Milliye Başkanı Hafız İbrahim Demiralay zorunlu Aydın yönüne görevli gönderildiği için:
Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkan yardımcısı Ali Dede Efendi’ye iş düşmüştür.
Antalya ve Burdur'un İtalyanlar tarafından 28.Mart.1919 günü işgal edilmiştir. Muhtemel Isparta’nın da işgal edilmesi gündemdedir. İşte Ali Dede Efendi tüm askeri ve sivil evrakları geçtiğimiz Cuma yakılan Ali Dede Kuvayı Milliye evinde saklar. Üç buçuk yıl boyunca cepheye lojistik destek dâhil tüm cephe gerisi faaliyetler bu evde planlanır.
Aynı sokakta, Kuvayı Milliye üyesi ve TBMM kurucu üyesi Hüseyin Hüsnü Özdamar’ın kubbeli evi hâlâ ayakta dururken, Ali Dede’nin evi kaderine terk edildi. Oysa bu ev, Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kalbiydi.
***
Mustafa Kemal’in başlattığı kurtuluş mücadelesine karşı padişahın gönderdiği “Nasihat Heyeti”nin Isparta’da düzenlediği miting sonrası yaşanan gerilim, Ankara’nın şüphelerini artırmış; direnişin yükü Ali Dede’nin omuzlarına binmişti. O da tüm evrakları, tüm sırları, tüm mücadeleyi işte bu evde saklamıştı.Sav ve temiz bir adamın, Ali Dede’nin, Isparta’ya bıraktığı izler artık bir fotoğrafta, bir caddede ve yüreklerimizde yaşıyor.
Ve şimdi…
O ev yandı. Alevler sadece kerpiçleri değil, bir milletin hafızasını da küle çevirdi.
Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Anıtlar Kurulu, Belediye, Emniyet, Askeri birimler ve diğer kurumlar bu tarihi evi koruyamadı. Ali Dede’nin duaları, mücadele dolu geceleri, Kuvayı Milliye’nin nefesi artık sadece fotoğraflarda ve yüreklerimizde yaşıyor.
Bu yangın bir bina yangını değil; tarihimize yönelmiş sessiz bir çığlık.O evin hikâyesini, o yangının yasını, o inançlı, milli duruşlu, güç günlerde Mustafa Kemal’in arkasında duran Ali Dede’ nin vakur duruşu, evinin yakıldığını hüzünle tarihiyönü anlatıldıkça yaşayacaktır.
Biz ise bu küllerden yeniden bir hafıza kurmak için yazmaya devam edeceğiz.Ve biz, bu yangının küllerinden yeniden doğan bir hafızayı yazmaya devam edeceğiz. Isparta’nın İmam Hasan sokağında Tarih Ağladı!
Bayram AYGÜN – 2025, Isparta