EĞİRDİR-NİS RUMLARININ MERMERLİ OKULU
“Nis Adası’nda Çok Kültürlü Bir Eğitim Hatırası”
“1900’lü yıllarda Eğirdir Nis Adası’nda eğitim Rum ve Müslüman halkı için bir umuttu”
1910’ların sonunda Eğirdir Nis Adası’nda Osmanlı Rum vatandaşlarına ait yükselen mermer merdivenli okul binası içinde çağdaş bir eğitime yönelikti. Öğrenci sayısı 150 ‘yi buluyordu. Eğirdir Nis ada İlkokulu öğretmenleri Isparta’dan geliyordu. Isparta Kız Öğretmen Okulu’ndan Müslüman öğretmenlerin yanı sıra; Müzik, Jimnastik, aile,ev kültürü öğretmenleri Isparta Rum okulundan dönüşümlü geliyorlardı.
Nis Ada Rum halkı için bu okul yalnızca bir eğitim yuvası değildi. Geleceğe açılan bir kapıydı. Çocuklarını bilgiyle donatmak isteyen Nis Ada Rum aileleri, her sabah gölün kıyısında yankılanan, ders gören öğrencilerin seslerinde kendi kültürlerini unutmamaktı. Osmanlı devletinin de genel anlayışı: Çok kültürlü insanları hoşgörü içinde, kendi kültürlerini yaşamalarını imkân veren bir anlayıştı.Nis Rumları için eğitim, yalnızca öğrenmek değil; var olmak, kalmak ve hatırlanmak demekti bu anlayışla Müslüman Türklerle her zaman sıcak iletişim kurma ilkeleri vardı.
Eğirdir halkının, Nis ada Müslüman komşularının da çocuklarının mermer merdivenli okula gelmeleri istendi. Ama Osmanlı Türk Müslümanları bunu kabul etmediler. Bazı Müslüman aileler bu Rum okuluna çocuklarını gönderdilerse de diğer Müslim cemaat, tarikat çevrelerince de bu aileler bütünüyle dışlandılar.
Eğirdir Nis Ada İlkokulu’nun 1910’larda yeni çağdaş anlayışla eğitim verilmesi nedeniyle okulun ilk giriş ana kapı merdivenlerinin mermer merdiven olmasıydı. İnşaatta bina yapılarında özellikle okula girişte merdivenlerin mermer olmasının gayesi; bu okulda eğitim gören öğrencilerin bilimsel doğrultuda yapıcı, yaratıcı, fen anlayışına yönelmelerini hatırlatıcı anlamı taşıyordu.
1910 da eğitim-öğretime başlayan okulun Müdürü Isparta Ülkeroğlu Rum sülalesinden bir öğretmen müdürdü.Sotiris Ölkeroglou (Ülkeroğlu) aynı zamanda Fransızca, Fen Bilgisi öğretmeniydi. (Ispartalı Osmanlı yurttaşlarından tarihçi Stavros P. Ülkeroğlu’ nun büyük büyük dede akrabasıdır.) Isparta Belediye Sayın Başkanı Şükrü Başdeğirmen Isparta Gül Festivaline davet etmişlerdi. Tedavi sürecinde olduğundan gelemediler.
Diğer öğretmenler uzaklardan gelir, misafirhaneler dolup taşar, bayramlarda okul bir buluşma mekânına dönüşürdü. Eğirdir Nis Adası’nda yükselen o mermer merdivenli okul binası, yalnızca taş ve harçla örülmüş bir yapı değildi; bir halkın geleceğe dair umuduydu.
***
Rum aileler, çocuklarının ellerine yalnızca kitap değil, kimlik ve kültür de tutuşturmak istiyordu. Her sabah Eğirdir gölünün kıyısından yükselen çocuk sesleri, adanın sessizliğini bilgiyle dolduruyordu. Öğretmenler Isparta’dan gelir, misafirhaneler dolup taşar, bayramlarda okul bir buluşma mekânına dönüşürdü.
1910 yılında eski binanın yerine inşa edilen mermer merdivenli iki katlı okul, Nis Adası’nın kalbinde yükseliyordu. 400 metrekarelik geniş avlusu, yalnızca çocukların oyunlarına değil, aynı zamanda bayramlarda adaya gelen ziyaretçilerin buluşmalarına da ev sahipliği yapıyordu. Kayıklarla Eğirdir halkı (hava fırtınalı değilse) Rumların Yortu bayramlarını tebrik için bu okulun toplanma salonunda ağırlanırlar, tebrikleşme yaşanırdı.
Aynı şekilde Nis Ada Rum halkı Müslümanların dini bayramlarında da ada kayıklarıyla Eğridir’e gelirler. Eğirdir Seydimpaşa mahallesinde bulunan Pestilci Musaoğlu Kadir ağanın hanındaki büyük salonda Eğirdir halkı adına bayram tebrikleri kabul edilirdi.
Derslerde yalnızca Anadolu RumcasıKaramanlıca Türkçesi ile birlikte karma bir dil verilmiyordu. Genel Osmanlı eyaletlerinde geçerli Osmanlı Türkçesi de ana dersti. Çünkü Nis Ada rum çocukları ilerde baba, dedelerinin mesleği olan tüccarlık, ticaret, sanat için bu tür dersler önemliydi.
Eğitimine devam etmek isteyen öğrenciler, Eğirdir’deki Rüştiye’ye (Ortaokul) veya Isparta’ya gidiyorlardı. Nis Ada İlkokulunda Rum çocukları Ortodoks dini dersler verilmesinin yanı sıra birkaç okula gelen Müslüman çocuklar için Eğirdir’den İslami Kurallar ve Hz. Muhammed ‘i tanıtıcı din dersi ders sayısı haftada dörttü.
Bugün geriye dönüp baktığımızda, Nis Rumlarının eğitime verdiği önem, bize şu gerçeği hatırlatıyor: Bir toplumun geleceği, mermer merdivenlerde yankılanan çocuk seslerinde, Osmanlıya bağlılıklarının yanı sıra ve hiç sönmeyen öğrenme arzusunda saklıdır. Eğitim, zamanın ve siyasetin ötesinde, insanın kendini ve kimliğini yaşatma mücadelesidir. Çok kültürlü toplumlarda hoşgörü, kendi dinlerine saygı anlayışı ileride üretime, ekonomiye, barışa, dayanışmaya yansıdığında çok güçlü bir devlet kimliği dünyada ses yapabiliyordu.
Araştırma: Bayram AYGÜN-2025: Isparta