EŞEKLER, KÖPEKLER, KEDİLER BİZE NE ÖĞRETİYOR?
Dünya üzerindeki en fazla eşek nüfusuna sahip ülkenin Etiyopya olduğunu biliyor musunuz?1 Temmuz 2025 itibarıyla bu Doğu Afrika ülkesinde “Eşeklere Hürmet Günü” ilan edilmiş.
Eğer bu bilgi doğruysa, bu değerli farkındalık için Etiyopya’yı takdir etmek gerekir. Çünkü insanlık tarihi boyunca yük taşıyan, tarlada çalışan, suskunca hizmet eden eşekler için bir kez olsun teşekkür edildiğini duymamışızdır.
Oysa bu canlılar, binlerce kez teşekkürü hak ediyor. Neyse ki motorun icadıyla birlikte birçoğu artık insanın hem eziyetinden hem de küçümsemesinden kurtuldu. Buna da bir şükür demek gerek...
Eşekler, Köpekler, Kediler Bize Ne Öğretiyor?
1917 yılında Ispartalı iş insanlarından Süldürzade Nadir Süldür, belediye başkanlığına seçildiğinde, şehirde dönüştürücü bir hizmet anlayışı başlar. Henüz Isparta’da elektrik yokken aile bütçesinden yaptığı katkıyla, evlerde ve sokaklarda balina yağı ve petrol lambalarının yerine elektrikle çalışan sistemin kurulmasına öncülük eder. O günlerde kullanılan yaklaşık 450 petrol lambası kaldırılır, yerlerine sokak lambaları takılır.
Süldürzade Nadir Bey, sadece ışık getirmekle kalmaz; şehre temizlik ve düzen de getirir. Belediye başkanlığı görevinin daha ilk günlerinde, şahsi bütçesinden 20 kadar eşek, birkaç katır, 100 küfe, süpürge, kürek satın alarak Isparta’da ilk sistematik çöp toplama çalışmalarını başlatır. Hayvanlar için Dere Mahallesi’nde ahır, samanlık inşa edilir; işlerin yürütülmesi için belediye kadrolarına ilk kez temizlik işçileri alınır. Bu adım, belediyecilik tarihinde bir dönüm noktasıdır.
Tüm bunlarla yetinmeyen Nadir Bey, Turan Mahallesi civarında 20 dönümlük bir arazi üzerinde bir sebze bahçesi kurar. Ülker Harımı adı verilen bu bahçede, Çanakkale şehitleri ve gazilerinin çocukları görev alır. Hem üretime katkı sunarlar hem de vefa dolu bir istihdam modeli hayata geçirilir.
Dönemin belediyesi henüz bir bütçeye sahip değilken, Süldürzade Nadir Bey, Kuleönü’ndeki çiftliğinden elde ettiği hububat, tütün ve pamuk gelirlerinin önemli bir kısmını üç yıl boyunca karşılıksız olarak belediyeye bağışlar.
Bu gönülden hizmet anlayışı halkta büyük yankı bulur. Rum tüccarlardan İslamköy’ün varlıklı çiftçilerine, zanaatkârlardan küçük esnafa kadar pek çok kişi, belediyeye destek verir. Çünkü herkes görür ki bu hizmetler, “hayır taşımaz” denmeden yapılan, topluma adanmış çabalardır.
Ne yazık ki, bu kıymetli çalışmaların büyük kısmı, 1934 ile 1942 yılları arasında yayımlanan Ün dergisinde yer bulmaz. O yıllarda Halk Evleri yöneticilerinin bu katkıları bilinçli olarak yayınlatmaması, toplumsal hafızamızda sıkça rastlanan bir vefasızlığı yansıtır.
İyiye iyi diyememek gibi derin bir hazımsızlık, zaman geçse de memleketimizde hâlâ eksik olmuyor. Oysa Nadir Bey’in ve onun gibi hizmet edenlerin adı anıldıkça, şehirlerin belleği de şefkatle uyanır.
Bu bağlamda, yazının başlığına dönersek… Eşekler, köpekler, kediler bize sabrı, sadakati ve vefayı öğretirler. Özellikle eşekler, yüzlerce yıl boyunca iş gücümüzü sırtlanan, sokaklarımızı temizleyen, yükümüzü çeken uysal dostlarımızdır. Ne var ki isimleri çoğu zaman hakaret olarak kullanılmış, kıymetleri görülmemiştir.
Motor icat olmasa, belki hâlâ her gün aynı çileye sessizce katlanıyor olacaklardı. Onlara bir kez olsun "teşekkür ederiz" denmedi bu ülkede. Yine de kim bilir, belki bir gün, o çok konuşulan öteki dünyada bizleri affederler.
Araştırma: Bayram AYGÜN – 2025, Isparta