Isparta’da Gül Yağı Üretimi Ticareti Başı Çekiyordu
Osmanlı döneminde Isparta’mızın ticari gücü bugünkü gücünden üç kat fazlaydı. Isparta Osmanlı döneminde daha zengindi. Resmi ticari veriler listeler halinde elimizde.
Osmanlı dönemi Isparta Sancağındaki Rum tüccarlar, sadece bölgesel ekonomik faaliyetlerin değil, aynı zamanda Osmanlı’nın genel ekonomik yapısının önemli bir parçası olmuştur.
Ticaret, bir yandan bölgenin kalkınmasına hizmet ederken, Rum, Acem (Ermeni) ve Müslüman kültürlerin bir araya gelerek ortak bir ekonomik zeminde buluşmasını sağlamıştır.
Ticaret Hayatında Rum Tüccarların Yeri: Rum tüccarların ticari faaliyetleri, bölgedeki tarımsal ürünlerin, el sanatları üretiminin zenginliği üzerine inşa edilmiştir. Zeytin, üzüm gibi tarım ürünlerinin yanı sıra halıcılık, ev-el kumaş dokumacılığı tekstil sektörleri, hem iç pazarda hem de dış ticarette öne çıkmıştır.
Bu tüccarlar, Osmanlı’nın ekonomik ağı içindeki dengeyi koruyarak üretimi teşvik etmişlerdir. 60 Yılda bir dönüşüm yapan iklim şartları gereği Sütçüler bölgesinde zeytincilik çok etkindi 1867’lerde.Kuleönü, Pambuklu, Atabey bölgelerinde pamuk ve tütünün ticari boyutu fazlaydı.
Millet Sistemi ve Ticaret Özgürlüğü: Osmanlı İmparatorluğu’ nun millet sistemi, farklı etnik gruplara ticari özgürlükler sunarak onların ekonomik faaliyetlerini desteklemiştir.
Müslüman tacirler azdı ama Osmanlı’ nın Ispartalı Rum, Ermeni cemaati tüccarları bu sistemden faydalanarak, sadece ticaretle değil, aynı zamanda bölgedeki kültürel bağları güçlendiren bir köprü görevi görmüşlerdir. Bu durum, bölgenin ekonomik canlılığını artırırken, ticari ilişkilerin kültürel etkileşime dönüşmesini sağlamıştır.
Arkasından Müslüman, Rum Ve Ermeni mahalleleri arasında daha sıkı bir hoşgörü, dayanışma uzun yıllar; 1917’lere kadar sürmüştür.
18.-19. Yüzyılın Sonlarında Pisidia Isparta’da Halıcılık ve Rum Tüccarların Rolü: Osmanlı İmparatorluğu'nun Anadolu’daki üretim merkezlerinden biri olan Pisidia’daki Isparta, 18.-19. yüzyılın sonlarında halıcılık sektöründe önemli bir dönüşüm yaşamıştır. Özellikle Rum Ortodoks topluluğu, ticari zekâları ve girişimcilikleriyle bu gelişime öncülük ederek Isparta’yı bir üretim merkezi haline getirmiştir.
Halı Üretiminin Başlangıcı ve Gelişimi: Halı üretimindeki bu atılım, İzmir gibi liman kentlerinde eğitim gören ve Avrupa merkezleriyle bağlantı kuran Rum tüccarların desteğiyle gerçekleşmiştir. I. Styloglos (Sitiloğlu) ve Dr. Prodromos Grigoriadis gibi isimlerin öncülüğünde, Isparta’da kapsamlı bir halı üretim altyapısı oluşturulmuştur.
Bu altyapıda tasarım stüdyoları, çamaşırhaneler ve boyahaneler yer almıştır. Ayrıca 40’tan fazla tasarımcının çalıştığı bu ortam, halıcılığı sanatsal bir seviyeye taşımıştır. (Bu tüccarların torunları şimdi Yunanistan da yine ticari faaliyetteler. Isparta’daki Osmanlı Türkçesi’yle aldıkları soyadları orada da kullanmaktalar. Araştırma: Bayram AYGÜN 2025 Isparta