Eğirdir’in Kurtuluş Savaşı’ndaki
Yerini Kanıtlayan Belgeler
-16-
Ankara Genelkurmay Arşivi’nden 1921-1922 yılları arasında bölgemizde yapılan savaş hazırlıklarına ait planlamaları içeren belgeleri bize sunmaktadır.
Bu çalışmada sadece on altı(16) ayrı belgede Eğirdir’in isminin geçtiği belgeler ele alınmış ve sunulmuştur.
Öğr. Gör. Çetin MEYDAN
Eğirdir MYO
BELGE NO. 56-1(2-4)
Geri Hidemâtı
1- Ordunun harekât mıntıkasının geri hudûdu (Rampa Tepe-Efesultan- Şuhud-Sandıklı) hattıdır. Tahaşşüd müddeti ve taarruzun ilk günleri için ordu mıntıkasında ber-vech-i âtî 3 menzil hattı vücûda getirilecekdir.
a) Kumrallı rampası-Efesultan (Kumrallı-Çönekli-Efesultan yolu)
b) Çay-Selevir-Şuhud
c) Kaşıkara-Geneli-Şuhud
ç) Dinar-Sandıklı (vesâit-i kâfiye bulunabildiği takdîrde)
2- 400 ton kabiliyyetinde bulunan Akşehir menzil hattı ordu vesâitiyle birlikde 600 tona bâliğ olacakdır.
3- Mutasavver tahaşşüde göre iâşe ber-vech-i âtî te’mîn olunacakdır:
a) Sağ cenâhda bulunacak Sekizinci Fırka iâşesini Kumrallı’dan kendi vesâitiyle te’mîn edebilir.
b) Dördüncü Kolordu Efesultan anbarından Kumrallı rampası- Efesultan hattına bu kolordunun iâşesini te’mîn için 125 tonluk vesâit tahsîsi lâzımdır.
c) Birinci Kolordu ve Şuhud civârında bulunacak On Dördüncü Piyâde Fırkası ki dört fırkadan ikisi Selevir, İsalı anbarlarından dîger ikisi de (Çobankaya) anbarından iâşe edilir. Binâen aleyh bu anbarlarda tahaşşüd bidâyetinde 8 günlük mevâdd-ı iâşe iddihâr edilmiş olması lâzımdır. Taarruzun ilk gününden i’tibâren bu kıtaât (Çay-Selevir-Şuhud) menziliyle ve pek cüz’î bir kısmın da (Kaşıkara-Şuhud) menzil hattıyla iâşeleri lâzımdır. Kaşıkara-Şuhud hattındaki vesâit ordunun zamân-ı tahaşşüdüne ve Eğirdir menzilinden gelecek mevâdd-ı iâşeye nazaran tezyîd veya tenkis edilir. Bu hâlde her iki hatt için cem’an yekûn 350 tonluk vesâit-i nakliyyeye ihtiyâc hâsıl olacakdır.
ç) Altıncı Fırka, Süvâri Kolordusu iâşelerini Sandıklı mıntıkasından mübâyaâtla ve-yâhûd (Dinar-Sandıklı) arasında te’sîs edilecek menzil hattıyla te’mîn ederler: Fakat ikinci şıkkın tatbîkine sûret hâsıl olduğu takdîrde Sandıklı’ya kadar bu hatta da 400 tonluk vesâit-i nakliyye tahsîs îcâb eder.
4- Ceb-hânenin ikmâli: Bir piyâde fırkasının mevcûdu:
4.500 tüfenk
30 makineli tüfenk (hafîf) 40 makineli tüfenk (ağır)
12 top kabûl edildiğine nazaran:
Tahaşşüd edecek 9 piyâde fırkasıyla Beşinci Kolordunun ceb-hânelerinin te’mîn ve ikmâli için tertîbât-ı âtiye ittihâz kılınacakdır.
Kumrallı, Efesultan, Şuhud ve Sandıklı’da birer mühimmât deposu te’sîs edilecekdir.
Taarruzun ilk gününde:
Sekizinci Fırka Kumrallı’dan
Dördüncü Kolordu Efesultan deposundan
Birinci Kolordu, On Dördüncü Piyâde Fırkası Şuhud deposundan Altıncı Fırka ve Süvâri Kolordusu Sandıklı deposundan ceb-hânelerini
alacaklardır.
5- Muhârebe başlamadan evvel muvaffakıyyetli bir meydân muhârebesi verilebilmesi için ordu gerisinde bâlâda arz edilen mühimmât depolarına 6/Temmuz/38 târih ve harekât 1774 numrolu Emir’de tasrîh edilen âtîdeki ceb-hânenin iddihârı lâzımdır.
Beher tüfenk için 90 aded mermî
Beher hafîf makineli tüfenk için 1000 aded mermî Beher ağır makineli tüfenk için 2000 aded mermî Hafîf top başına 300 aded mermî
Ağır top başına 400 aded mermî
Efesultan deposundan Dördüncü Kolordu (3 fırka) beher fırka için 45 ton hesâbıyla 135 ton ceb-hâne ve bu kolordu emrine verilecek 25 ağır top için top başına 400 mermî hesâbıyla 300 ton ki cem’an 435 tonluk ceb-hânenin Kumrallı-Efesultan hattıyla Efesultan deposuna bir def’aya mahsûs olarak iddihârı lâzımdır.
6- Şuhud mühimmât deposuna da Birinci Kolordu ve On Dördüncü Piyâde Fırkası için (4 fırka) beher fırkaya 45 ton hesâbıyla 180 ton ve bu kolordu emrine verilecek olan 17 ağır top için top başına 400 mermî hesâbıyla 204 ki cem’an 384 tonluk ceb-hânenin Kumrallı-Efesultan-Şuhud hattıyla veya Çay-Selevir-Şuhud hattıyla Şuhud deposuna kezâ bir def’aya mahsûs olmak üzere iddihârı lâzımdır.
7- İddihârâtı müteâkıb taarruzun ilk günü muhârebe devâm eder iken yevmî sarfiyyâta tekabül etmek üzere ber-vech-i âtî mikdârda ceb-hânenin beşinci mâddede zikr edilen mühimmât depolarına muntazaman nakli îcâb
Tüfenk başına 30 mermî
Hafîf makineli tüfenk başına 300 mermî Ağır makineli tüfenk başına 800 mermî Ağır ve hafîf top başına 50 mermî Dördüncü mâddede zikr edilen fırka mevcûduna göre beher piyâde fırkası için 11 ton, Dördüncü Kolordu emrinde bulunan 25 ağır top için 38 ton ve Birinci Kolordu emrinde bulunan 17 ağır top için 26 ton ceb-hânenin nakline ihtiyâc vardır.
8- Sağ cenâhda bulunan Sekizinci Fırka ceb-hânesini kendi vesâitiyle Kumrallı rampasından alabilir. Dördüncü Kolordu (3 fırka) emrinde bulunan ağır topcular ile berâber yevmî sarfiyyâtına tekabül edecek ceb-hâne ihtiyâcını ki cem’an 70 tondur. Efesultan’dan alacağına nazaran bu mikdâr ceb-hânenin Kumrallı-Efesultan hattıyla nakli için 180 tonluk vesâit-i nakliyyeye ihtiyâc vardır.
9- Birinci Kolordu (3 fırka) ve Piyâde On Dördüncü Fırka ve Kolordu emrinde bulunan 17 ağır top için yevmî sarfiyyâta tekabül etmek üzere cem’an 70 tonluk ceb-hânenin Kumrallı’dan Şuhud mühimmât deposuna nakli için 180 tonluk vesâite lüzûm vardır.
10- Süvâri Beşinci Kolordu ile Piyâde Altıncı Fırka için de 6/Temmuz/38 târih ve harekât 1774 numrolu Emir’de tasrîh edilen ceb-hânenin tahaşşüd zamânında Sandıklı’ya iddihârı lâzımdır.
Bir süvâri fırkasının mevcûdu:
2.000 aded tüfenk
16 aded hafîf makineli tüfenk 16 aded ağır makineli tüfenk 4 aded top kabul edilirse
Bir süvâri fırkası için 17 ton hesâbıyla Süvâri Kolordusu için 51 ve Piyâde Altıncı Fırka için 45 (ki cem’an) 96 tonluk ceb-hânenin nakline ihtiyâc vardır. Bu ceb-hâne gerek Kumrallı ve gerekse Dinar’dan sevk edilsin mesâfe iki yürüyüş olduğundan 250 tonluk vesâite ihtiyâc vardır.
Bundan başka yevmî sarfiyyâta tekabül etmek üzere yedinci mâddede arz edilen mikdâra nazaran Altıncı Fırkaya 11 ton beher süvâri fırkasına 5 ton ki cem’an 26 tonluk ceb-hânenin Kumrallı veyâ Dinar’dan muntazaman nakli lâzımdır. Bunun için de 130 tonluk vesâite ihtiyâc vardır.
11- Türkmenağılı - Küçükkalecik - Tınastepe - Çiğiltepe hattının zabtından sonra ileri(le)yecek ordunun erzâk ve ceb-hânesinin nakli için de ber-vech-i âtî vesâit ve tertîbâta ihtiyâc vardır.
Ordu gerisinde bulunan erzâk ve mühimmât anbarlarından:
- Efesultan anbarları : Ayvalı’ya
- Şuhud anbarları : Savran’a
- Sandıklı anbarları : Savran’a nakl
Ve ordu kıtaâtı erzâk ve ceb-hânelerini bu anbarlardan ikmâl edeceklerdir.
12- İâşenin İkmâli
Sağ cenâhda bulunacak olan, Sekizinci Fırka, Dördüncü Kolordu, On Dördüncü Piyâdesi erzâklarını Ayvalı anbarından ve Birinci Kolordu ile Altıncı Fırka ve Süvâri Kolordusu Savran’dan alabilirler. Bu takdîrde; Kumrallı, Efesultan menzil hattı yerine, Çobanlar-Ayvalı hattının kullanılması lâzımdır. Ayvalı’dan beş fırka iâşe edileceğine ve beher fırkasının iâşe mevcûdu 16 ton kabul edildiğine göre 80 ton erzâkın her gün Çobanlardan Ayvalı’ya nakli îcâb eder. Mesâfe bir yürüyüş olduğundan bunun için 200 tonluk vesâit-i nakliyye kâfîdir.
13- Birinci Kolordu (3 fırka) için yevmiyye 50 ton erzâkın Şuhud hattıyla Savran’a ve Süvâri Kolordusu ile Altıncı Fırka için 80 ton erzâkın kezâ Sandıklı veyâ Şuhud hattıyla Savran’a gönderilmesi lâzımdır. Her iki hat da bir günlük yürüyüş olduğundan Birinci kolordu için 125, Altıncı Fırka ve Süvâri Kolordusu için 200 tonluk vesâit-i nakliyye tahsîs (Şuhud veyâ Sandıklı civârından erzâk tedârik edilebildiği takdîrde) ve-yâhûd bu hatların bu kadar vesâit-i nakliyye ile takviyesi (ya’nî Dinar veyâ Çay’dan geleceğine nazaran) îcâb eder.
14- Ceb-hânenin İkmâli:
Sekizinci Fırka, On Dördüncü Fırka, Dördüncü Kolordu ceb-hânesini Ayvalı’dan alırlar. Bir fırkanın yevmî sarfiyyâtına tekabül edecek yedinci mâddede arz olunan ceb-hâne kabûl edildiğine göre beher fırka için 11 ton ceb-hâneye 5 (…) 55 ton ceb-hâneye lüzûm vardır. Dördüncü Kolordu emrinde bulunan 25 ağır top için de 38 (…) cem’an 93 ton ceb-hânenin Çobanlar-Ayvalı hattıyla Ayvalı mühimmât deposuna nakli için 250 ton vesâit-i nakliyyeye lüzûm vardır.
Birinci Kolordunun üç fırka ihtiyâcı 33 ton;
emrinde bulunan ağır top için 26 de
59
Altıncı Fırka için 11 ton
Beşinci Kolordu için 15 ton ki cem’an
85 seksen beş tondur.
85 ton ceb-hânenin Çobanlar-Şuhud-Savran hattıyla her gün Savran mühimmât deposuna iddihârı lâzımdır. Mesâfe iki yürüyüş olduğundan 425 tonluk vesâite ihtiyâc vardır.
16- Tahaşşüd müddeti ve taarruzun ilk günleri için sıhhiyye hidemâtı, ve mutasavver menzil vaz’-ül-ceyşi ve sûret-i iâşeyi gösterir kroki merbûtdur.
Hülâsaten vesâit-i nakliyye ihtiyâcını gösterir cedvel merbûtdur.
Birinci Ordu Kumandanı
Nûreddîn
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, ATASE Yay., Y.64, S.134, Gnkur. Bsm., Ankara, Ocak 2015, s.345-352.